Haux
In het begin...
In de traditie van de Huni Kuin begon de schepping met de kosmische Jiboia of Boa constrictor die de schepping bracht en de mensen het gebruik van de heilige medicijnen leerde. Het eerste geluid dat werd uitgestraald was Haux Haux, het begin van alles. Zoals in vele tradities begon het allemaal met geluid. Geluid is de scheppende kracht en het begin van alles wat was, is en ooit zal zijn. Haux Haux, Ohm of de Big Bang!
Haux Haux wordt door de Sjamaan uitgesproken als hij een gebed begint, zoals ze in India Ohm zeggen als ze een mantra beginnen.
Opperhoofd Biraci Yawanawa over Haux
Volgens opperhoofd Biraci Yawanawa is Haux als een eed. Wanneer de Pajé of Sjamaan de heilige klank Haux intoneert, werkt hij vanaf dat moment ten voordele van een zieke persoon, of de stam of het bestaan of wat dan ook het object is van het spirituele werk dat met die heilige eed werd geopend.
Daarom is het in hun traditie geen woord dat lichtvaardig gesproken moet worden of dat vroeger zelfs niet over de lippen mocht komen van iemand die niet ingewijd was.
Wat is Haux?
Even terzijde over de ernst van deze zaken in de Yawanawa-traditie: ik vroeg Biraci eens naar de scheppingsmythe van zijn volk. Hij legde uit dat ze alleen de scheppingsmythe van de mensen zelf vertelden, niet die van het universum. Toen ik verder informeerde, legde hij uit dat ze vroeger wel een scheppingsmythe hadden, maar dat het ongeveer 24 uur duurde om die te zingen en als je er eenmaal aan begint, moet je het ook afmaken, dus stel je de kracht eens voor die de sjamaan moet hebben om 24 uur achter elkaar te zingen! Maar goed, laten we niet afdwalen en terugkeren naar het onderwerp.
De reis van het meesterbrein
Jesse Nunes de Paula, een in het Amazonewoud geboren en getogen Rapé-maker, deelt met ons de ingewikkelde en experimentele reis die hij heeft doorgemaakt met zijn studie naar geneeskrachtige planten, van het nemen van sjamanistische snuiftabakjes die algemeen werden gebruikt door zijn broers tot de verlichting die resulteerde in de creatie van iets nieuws en unieks, dat nu bekend is onder talloze leden van zijn gemeenschap en beoefenaars van natuurlijke geneeswijzen over de hele wereld.
Toen ik Biraci vroeg om iets over Haux te zeggen, zei hij het volgende:
"Wij Yawanawa gebruiken het woord Haux als we een gebed beginnen. We bidden met onze kruik (een traditionele Yawanawa manier van bidden met een kleiporta gevuld met Caicuma of een ander preparaat) om iemand te genezen of om iemand in te wijden in onze spirituele wereld. Het is een bevestiging van een spirituele gebedsverbintenis. Elke sjamaan die geneest door te bidden, neemt zijn kruik en zegt Haux. Onze Huni Kuin neven zeggen Haux voor bijna alles, ik begrijp het niet zo goed maar voor ons is het een heel serieus woord."
Haux in de moderne tijd
Tegenwoordig is het gebruik van het woord Haux flexibeler geworden, het wordt gebruikt als begroeting, bevestiging of bij het inwijden van Rapé of andere medicijnen uit hun tradities. De popularisering van het woord begon bij de Huni Kuin of Kaxinawa, maar heeft zich verspreid naar de andere stammen vanuit de Pano taalkundige wortel. De popularisering van het woord is niet per se oneerbiedig, maar sommige ouderen die zich de tijden van weleer nog herinneren, vinden het wel oneerbiedig ten opzichte van de traditie van hun volk. En misschien terecht, want als je hun tradities beter bestudeert, kom je een diepgaand en uitgebreid systeem van kennis tegen. Het meeste is verloren gegaan sinds het contact, maar zelfs het weinige dat nog over is, is veel en verdient het om gerespecteerd en bewaard te worden.
We zullen enkele citaten van Tuwe Huni Kuin en Taskha Yawanawa met u delen. Zoals eerder gezegd is het meer gebruikelijke gebruik van Haux begonnen met de Huni Kuin, de Yawanawa hadden traditioneel geen dagelijks gebruik van Haux maar inmiddels met het contact tussen de stammen en niet-inheemsen zijn zij het ook op dezelfde manier gaan gebruiken als de Huni Kuin, alleen een beetje minder.
Tuwe Huni Kuin op Haux
Volgens Tuwe Huni Kuin:
" De Kaxinawá en de Yawanawá gebruiken "haux" verschillend. Voor ons was haux het eerste geluid dat werd uitgezonden door de boa constrictor, het wezen waar het Huni Kuin volk (Kaxinawa) kosmologisch uit voortkomt en ook het wezen dat de mensen medicijnen leerde. De haux werd vele jaren geleden alleen gebruikt door de sjamaan bij het beginnen en eindigen van een lied of genezingswerk, als een groet aan mensen en een groet aan de spirituele dimensie, waarbij de taal van de boa constrictor werd gebruikt. Na verloop van tijd werd "haux" een meer flexibele en algemeen gebruikte term, die een begroeting, een bevestiging of een bedankje betekent."
Toen ik Biraci vroeg om iets over Haux te zeggen, zei hij het volgende:
"Wij Yawanawa gebruiken het woord Haux als we een gebed beginnen. We bidden met onze kruik (een traditionele Yawanawa manier van bidden met een kleiporta gevuld met Caicuma of een ander preparaat) om iemand te genezen of om iemand in te wijden in onze spirituele wereld. Het is een bevestiging van een spirituele gebedsverbintenis. Elke sjamaan die geneest door te bidden, neemt zijn kruik en zegt Haux. Onze Huni Kuin neven zeggen Haux voor bijna alles, ik begrijp het niet zo goed maar voor ons is het een heel serieus woord."
En hier zullen we nog een tekst toevoegen die Tasjka over dit onderwerp schreef en waarin hij zijn kennis en wijsheid deelt:
"Haux is geen groet... het is een heilig woord dat gebruikt wordt in genezingsrituelen. Haux in Sheyuki. Sheyuki, het is als een massage waarbij de pajé zijn handen gebruikt om over het zieke lichaamsdeel te masseren en aan het einde brengt hij beide handen samen en blaast naar de hemel, waarbij hij Haux!!!!! zegt. Laat de genezing komen!!!! Haux em Rakushakin - Na een nacht van Uni heeft de sjamaan een goddelijke kracht in zijn lichaam en kracht in zijn mond. Hij straalde vannacht de kracht van de miraco's uit... Dus roept hij de kinderen en oude mensen en `atu rakushakin`, hij gaat blazen zodat zijn woorden de ziekte van de mensen inenten en afweren... hij blaast zonder in de hoofden van de mensen, dan klapt hij met beide handen naar de hemel en zegt Haux!!!! Laat de genezing komen!!!! Haux in Vekushi... Spirituele reiniging, de sjamanen verbranden Sepa, ons heilige medicijn dat het parfum van de geesten verspreidt.
Rapé Chief komt rechtstreeks uit Nixiwaka,
ook bekend als Biraci Brasil,
opperhoofd van de Yawanawa stam.
