Haux
In the beginning…
In the tradition of the Huni Kuin creation began with the cosmic Jiboia or Boa constrictor who brought creation and taught the use of the sacred medicines to the people. The first sound emitted was Haux Haux, the beginning of all. As in many traditions it all started with sound sound is the creative force and the beginning of all that was, is and ever will be. Haux Haux, Ohm or the Big Bang!
Haux Haux is intoned by the Shaman when he starts a prayer, as in India they say Ohm when they start a mantra.
Opperhoofd Biraci Yawanawa over Haux
Acording to chief Biraci Yawanawa Haux is like an oath, when the Pajé or Shaman intones the sacred sound Haux from that moment onwards he is working for the benefit of a sick person, or the tribe or existence or whatever is the object of the spiritual work that was opened with that sacred oath.
Daarom is het in hun traditie geen woord dat lichtvaardig gesproken moet worden of dat vroeger zelfs niet over de lippen mocht komen van iemand die niet ingewijd was.
Wat is Haux?
Even terzijde over de ernst van deze zaken in de Yawanawa-traditie: ik vroeg Biraci eens naar de scheppingsmythe van zijn volk. Hij legde uit dat ze alleen de scheppingsmythe van de mensen zelf vertelden, niet die van het universum. Toen ik verder informeerde, legde hij uit dat ze vroeger wel een scheppingsmythe hadden, maar dat het ongeveer 24 uur duurde om die te zingen en als je er eenmaal aan begint, moet je het ook afmaken, dus stel je de kracht eens voor die de sjamaan moet hebben om 24 uur achter elkaar te zingen! Maar goed, laten we niet afdwalen en terugkeren naar het onderwerp.
De reis van het meesterbrein
Jesse Nunes de Paula, a Amazon Forest born and raised Rapé maker, shares with us the intricate and experimental journey he’s undergone with his studies of medicinal plants, from taking shamanic snuffs that were commonly used by his brothers all the way to the enlightenment that resulted in the creation of something new and unique, that is now known amongst countless members of his community and practitioners of natural medicine around the world.
Toen ik Biraci vroeg om iets over Haux te zeggen, zei hij het volgende:
“We Yawanawa we use the word Haux when we start a prayer, We pray with our jar (a traditional Yawanawa way of praying with a clay por filled with Caicuma or some other preparation) to heal someone, or to initiate someone into our spiritual world. It is an affirmation of a spiritual commitment of prayer. Every shaman that heals by prayer takes his jar and says Haux. Our Huni Kuin cousins they say Haux for nearly everything, I don’t understand it very well but for us it is a very serious word.”
Haux in de moderne tijd
Tegenwoordig is het gebruik van het woord Haux flexibeler geworden, het wordt gebruikt als begroeting, bevestiging of bij het inwijden van Rapé of andere medicijnen uit hun tradities. De popularisering van het woord begon bij de Huni Kuin of Kaxinawa, maar heeft zich verspreid naar de andere stammen vanuit de Pano taalkundige wortel. De popularisering van het woord is niet per se oneerbiedig, maar sommige ouderen die zich de tijden van weleer nog herinneren, vinden het wel oneerbiedig ten opzichte van de traditie van hun volk. En misschien terecht, want als je hun tradities beter bestudeert, kom je een diepgaand en uitgebreid systeem van kennis tegen. Het meeste is verloren gegaan sinds het contact, maar zelfs het weinige dat nog over is, is veel en verdient het om gerespecteerd en bewaard te worden.
We zullen enkele citaten van Tuwe Huni Kuin en Taskha Yawanawa met u delen. Zoals eerder gezegd is het meer gebruikelijke gebruik van Haux begonnen met de Huni Kuin, de Yawanawa hadden traditioneel geen dagelijks gebruik van Haux maar inmiddels met het contact tussen de stammen en niet-inheemsen zijn zij het ook op dezelfde manier gaan gebruiken als de Huni Kuin, alleen een beetje minder.
Tuwe Huni Kuin op Haux
Volgens Tuwe Huni Kuin:
“ The Kaxinawá and the Yawanawá use “haux” differently. For us, haux was the first sound emitted by the boa constrictor, which is the being from which the Huni Kuin people (Kaxinawa) originate cosmologically and is also the being who taught medicine to the people. The haux, many years ago, was used only by the shaman when starting and ending a song or healing work, as a greeting to people and a greeting to the spiritual dimension, using the language of the boa constrictor. Over time, “haux” became a more flexible and commonly used term, meaning a greeting, a confirmation or a thank you.”
Toen ik Biraci vroeg om iets over Haux te zeggen, zei hij het volgende:
“We Yawanawa we use the word Haux when we start a prayer, We pray with our jar (a traditional Yawanawa way of praying with a clay por filled with Caicuma or some other preparation) to heal someone, or to initiate someone into our spiritual world. It is an affirmation of a spiritual commitment of prayer. Every shaman that heals by prayer takes his jar and says Haux. Our Huni Kuin cousins they say Haux for nearly everything, I don’t understand it very well but for us it is a very serious word.”
En hier zullen we nog een tekst toevoegen die Tasjka over dit onderwerp schreef en waarin hij zijn kennis en wijsheid deelt:
“Haux is not a greeting…it is a sacred word used in healing rituals. Haux in Sheyuki. Sheyuki, it’s like a massage that the pajé uses his hands to massage over the sick part of the body and at the end he puts both hands together and blows to the heavens, saying Haux!!!!! Let the cure come!!!! Haux em Rakushakin – After a night of Uni, the shaman has a divine power in his body and power in his mouth. He was exuding the force of the miracoes last night… So he calls the children and old people and `atu rakushakin`, he goes to blow so that his words vaccinate and ward off people’s disease… he blows without in people’s heads, then he joins both hands blows to the sky saying Haux!!!! Let the cure come!!!! Haux in Vekushi… Spiritual cleansing, the shamans burn Sepa, our sacred medicine that exudes the perfume of the spirits.
Rapé Chief comes straight from Nixiwaka,
also known as Biraci Brasil,
Chief of the Yawanawa tribe.
